Duda-Gracz Jerzy

Duda-Gracz Jerzy; właśc. Jerzy Dzierżysław Duda vel Gracz. 20 marca 1941 w Częstochowie, zm. 5 listopada 2004 w Łagowie: polski malarz, rysownik, scenograf, profesor, ojciec reżyserki teatralnej Agaty Dudy-Gracz. Ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Częstochowie , a następnie Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie z Wydziałem Grafiki w Katowicach, gdzie otrzymał dyplom w roku 1968. Tam też w latach 1976–1982 był docentem, nauczycielem akademickim malarstwa i grafiki. W latach 1992–2001 nauczał w Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie, a później, aż do śmierci był pracownikiem Wydziału Radia i Telewizji im. K. Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego. Jerzy Duda  Gracz był określany jako „wnikliwy satyryk” o ostrym programie publicystyczno-moralizatorskim. Jego malarstwo zawsze budziło silne emocje. Przedstawiając ludzi o karykaturalnie zdeformowanych ciałach oraz używając czytelnych symboli, obnażał ludzkie wady: głupotę, nietolerancję, zakłamanie, chamstwo, lenistwo, ślepą fascynację pieniądzem i kulturą amerykańską. Każdy obraz Dudy-Gracza oznaczony jest numerem i datą. Artysta tłumaczył, że ta dokumentacja miała być początkowo czynnikiem dyscyplinującym młodego malarza. Po latach okazało się to bardzo przydatne w tropieniu falsyfikatów. Krzysztof Teodor Toeplitz pisał o malarstwie Dudy-Gracza, że to świat głęboko tragiczny. Świat, w którym człowiek nie potrafi znaleźć wewnętrznej harmonii i godnego miejsca. Często także wpisywano artystę w nurt groteski porównując jego twórczość z malarstwem Petera Bruegla i Witolda Wojtkiewicza. Sam artysta tak mówił o swojej sztuce: maluję świat, który odchodzi, umiera, gdzie więcej jest snu, zdarzeń z dzieciństwa, świat w pejzażu przedindustrialnym. Na moich obrazach nie ma drutów telefonicznych, kabli, anten satelitarnych, samochodów, samolotów, tego wszystkiego, co zaprowadzi człowieka z powrotem na drzewo, jeżeli nadal będzie się tak intensywnie rozwijał pod tym względem; (…)Maluję to, co mi w duszy gra, im bardziej człowiek pierniczeje, tym lepiej wie, że odchodzi, a z nim cały ten świat. Z upływem czasu rodzi się czułość i tęsknota za tym, co bezpowrotne. Twórca zmarł na atak serca 5 listopada 2004 podczas wieczornej drzemki w trakcie pleneru malarskiego w Łagowie. Do najbardziej znanych jego prac zalicza się, m.in.: Pamięci ojca 1970, List na zachód 1973, Jeźdźcy Apokalipsy, czyli Fucha 1977, Kalendarz polski 1981, Wigilia 1981. Stworzył wiele autoportretów oraz portretów, m.in.: Jerzego Waldorffa i Kazimierza Rudzkiego. Cykle malarskie: Motywy i Portrety Polskie 1968–1979, Motywy, Tańce, Dialogi Polskie 1980–1983, Obrazy Jurajskie 1984–1986, Obrazy Arystokratyczno-Historyczne 1985–1991, Pejzaże Polskie i Obrazy Prowincjonalno-Gminne od 1986, Golgota Jasnogórska 2000–2001. Od 1999 malarz pracował nad cyklem obrazów Chopinowi będących malarską interpretacją wszystkich dzieł ulubionego kompozytora katowickiego artysty, Fryderyka Chopina. Prace te ukończył jesienią 2003. Każdy z utworów posiada swój własny obraz, a w przypadku większych form muzycznych każda z jego części. Wszystkie te obrazy, wedle słów samego artysty, zostały namalowane po uprzednich głębokich studiach nad życiem i twórczością Chopina ze szczególnym uwzględnieniem wypowiedzi kompozytora na temat swoich dzieł. Całość tworzy przedsięwzięcie artystyczne  składające się z 313 dzieł obrazujących 295 utworów. Cykl składa się z serii prac akwarelowo-temperowych: Etiudy, Preludia, Pieśni, olejnych: wszystkie pozostałe formy muzyczne oraz całunów symbolizujących utwory zaginione. Obrazy te, w postaci ekspozycji multimedialnej były prezentowane w ramach Światowej Wystawy EXPO 2005 w Japonii, a po raz pierwszy zostały udostępnione bezpośrednio widzom  jesienią roku 2005 w salach Teatru Wielkiego  Opery Narodowej w Warszawie z okazji odbywającego się w tym samym czasie 15 Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego. Największe realizacje malarza: Przemienienie  plafon stworzony dla kościoła pw. Przemienienia Pańskiego we wsi Kamion-Toporów w  Toporowskiej Parafii św. Franciszka z Asyżu 1995, Golgota Jasnogórska  klasztor o.o. Paulinów Częstochowa  2000/2001. Realizacje scenograficzne: Filomena Marturano Teatr Śląski Katowice1981, Gra o Każdym Teatr Stary Kraków1984, Carmen Państwowa Opera Śląska Bytom 1988, Pokusa Teatr S.I. Witkiewicza Zakopane1993, Don Giovanni Państwowa Opera Śląska Bytom 1999, Grześkowiak Centrum Sztuki Impart Wrocław 2000, Kaligula Teatr J. Słowackiego Kraków 2003. Wystawy: Warszawa, Kraków, Katowice, Paryż, Wenecja, Kolonia, Krefeld. Prace w zbiorach; w Muzeach Narodowych: Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk. Muzeum Sztuki  Łódź, Muzeum Collegium Maius  Kraków, Muzeum Flagi Ziemi PAN Warszawa, Centrum Scenografii Polskiej  Katowice, Muzeum Karykatury Warszawa; w Muzeach Okręgowych i Miejskich: Katowice, Wałbrzych, Częstochowa, Gliwice, Opole, Słupsk, Olsztyn, Łódź, Bydgoszcz, Toruń, Radom, Bytom, Zabrze, Chełm, Chorzów;  Galerie sztuki współczesnej: Opole, Słupsk, Kielce, Łódź, Warszawa, Kraków, Wrocław, Sieradz, Katowice, Gorzów Wielkopolski, Olsztyn; ponadto prace w zbiorach:  Muzeum Ufizzi Florencja, Muzeum Watykańskie, Muzeum im. A. Puszkina Moskwa, Muzeum Miejskie Gandawa, Muzeum Fundacji Bawag  Wiedeń, Muzeum Miejskie – Oldenburg oraz w galeriach i kolekcjach sztuki współczesnej w: Austrii, Belgii, Czech, Danii, Francji, Holandii, Izraela, Japonii, Kanady, Meksyku, Norwegii, Rosji, Szwecji, Szwajcarii, USA, Wenezueli, Wielkiej Brytanii, Włoch, Węgier,  Wiesława Ochmana, Wojciecha Fibaka, Krafta-Alexandra księcia zu Hohenlohe-Oehringen. Uchwałą Rady Miasta Katowic w roku 2007 imieniem Jerzego Dudy-Gracza.  nazwano jedną z ulic miasta.

Źródła:https://culture.pl/pl/tworca/jerzy-duda-gracz, https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Duda-Gracz